Têkoşîna li beranber sûcan mijareka krîtîk e ji bo misogerkirina aştîya civakî. Tevlêbûna ciwanan ne bi tenê pirsgirêkeka takekesî ye, di heman demê de ronîkirina pêkhateya civakî ye. Di vê nivîsê de, em ê lêkolîn bikin ka çi dikare were kirin ji bo veentegrekirina ciwanên ku sûcdar di nav civakê de, rola mekanîzmaya dadrêsîyê, rêbazên baştirkirina girtîgehan û mînakên pratîkên serkeftî yên li welatên pêşkeftî.
Bernameyên Perwerde û Hişyarîyê
Perwerde amûrek bingehîn e ku têkilîya ciwanan bi sûc re qut bike û wan ji nû ve bicivîne nav civakê. Bernameyên perwerdehîyê divê ji hêmanên jêrîn pêk werin:
Perwerdeya Psîkososyal: Perwerdeya ku balê dikişîne ser empatî, hişê hestyarî û jêhatîbûnên çareserkirina nakokîyan ji ciwanan re dibe alîkar ku têkilîyên xwe yên civakî baştir bikin. Wek mînak li Fînlandîyayê bernameyên taybet ên psîkososyal ji bo sûcdarên ciwan tên meşandin û bi saya van bernameyan rêjeya sûcên ciwanan kêmbûneka berbiçav tê dîtin.
Bernameyên Perwerdeya Pîşeyî û Xebatê: Perwerdekirina ciwanan ji bo bidestxistina pîşeyê metirsîya kaşkirina nav sûc kêm dike. Bernameya “Perwerdeya ji bo Pêşerojeka Baştir1 li Elmanyayê ji ciwanên sûcdar re derfetên perwerdeya pîşeyî dide û şansê dîtina karî zêdetir dike.
Perwerdeya Malbatê: Bernameyên ku armanca wan perwerdekirina malbatan e, ji dê û bavan re dibe alîkar ku bi zarokên xwe re danûstendineka baş saz bikin. Bernameya “Parenting Wisely” li Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê bi xurtkirina danûstendina di nav malbatê de rêjeya ciwanên ku berê xwe didin sûcan kêmtir dike.
Mekanîzmaya Dadwerî û Ewlekarîya Civakî
Di pêvajoya rehabîlîtasyonê ya sûcdarên ciwan de mekanîzmaya darazê xwedîyê roleka mezin e. Di vê pêvajoyê de rêbazên cezayê yên alternatîf û piştgirîya civakî girîng in.
Rêbazên Alternatîf ên Cezayan
Bernameyên Yekbûna Civakî: Projeyên karûbarê civakê ji bo ciwanên sûcdar hesta berpirsîyarîya wan a civakî zêde dike û têkilîyên wan bi sûc re qut dike. “Bernameya ji nû ve entegrasyonê” ya ku li Hollandayê tê sepandin rê dide sûcdarên ciwan ku tevkarîyê li civakê bikin û di heman demê de şarezayên xwe yên civakî jî baştir bikin.
Bernameyên Şêwirmendîyê: Tayînkirina şêwirmendên xwedî ezmûna jîyanê, ciwanan bi modelên rola erênî re rûbirû dike. Bernameya “Prince’s Trust” li Îngilîstanê bi şîretkirina ciwanan beşdarî pêşkeftina kesane û pîşeyî ya ciwanan dibe.
Lezkirina Pêvajoyên Dadwerî: Pêvajoyên darizandina bilez stres û hesta nezelalîyê li ser ciwanan kêm dike. Modela “Dadgehên Ciwanan” a ku li Zelandaya Nû hatî sepandin piştrast dike ku sûcdarên ciwan zû têne darizandin û ber bi bernameyên rehabîlîtasyonê ve têne rêkirin.
Pêşnîyazên Saxkirinê li Girtîgehan
Ji bo rehabîlîtasyona ciwanan girtîgeh hawîrdoreka krîtîk e. Lêbelê, şert û mercên heyî pir caran ne têr in. Ji bo başkirina rewşa girtîgehan:
Bernameyên Perwerde û Rehabîlîtasyonê: Divê li girtîgehan ji bo ciwanan kursên perwerde û pîşeyî bên dayîn. Modela “Zindana Halden” a li Norwêcê helwîsteka rehabîlîtasyonê dipejirîne û ciwanan teşwîq dike ku perwerdeyê bibînin.
Hawîrdorên Têkilîya Civakî: Ji bo ciwan şarezayên xwe yên civakî pêş bixin divê çalakî bên organîzekirin. Li Swêdê çalakîyên hunerî, mûzîk û werzîşê li girtîgehan tên pêşkêşkirin û bi vî awayî ciwan dikarin xwe îfade bikin û hunerên civakî bi dest bixin.
Xurtkirina Têkilîyên Malbatê: Teşwîqkirina serdanên malbatê û xurtkirina têkilîya bi malbatan re dibe alîkar ku ciwan dema xwe di girtîgehê de bi erênî derbas bikin. Li hin girtîgehên Elmanyayê ji bo xurtkirina têkilîyên malbatê bernameyên taybet tên meşandin.
Li Welatên Pêşketî Nimûneyên Baş ên Pratîkê
1. Norwêc
Norwêc bi helwîsta xwe ya însanî ya ji bo pergala girtîgehê derdikeve pêş. Girtîgeha Halden yek ji baştirîn navendên rehabîlîtasyonê li cîhanê tê hesibandin. Bi pêşkêşkirina çalakîyên perwerdeyî û civakî ji bo sûcdarên ciwan, vê girtîgehê rêjeya sûcan gelekî kêm kirîye.
2. Elmanya
Bernameya “Zukunft” (Pêşeroj) li Elmanyayê perwerdeya pîşeyî û desteka karî dide sûcdarên ciwan. Bernameyê di vejandina beşdaran di nav civakê de serkeftineka mezin bi dest xist.
3. Zelandaya Nû
Dadgehên ciwanan ên Zelandaya Nû ji bo rehabîlîtasyona sûcdarên ciwan pergaleka taybetî pêş xistine. Di van dadgehan de, ciwan zû têne darizandin û ber bi bernameyên rehabîlîtasyonê têne şandin.
Di encamê de, veentegrasyona ciwanan di nava civakê de divê bi helwîsteka piralî bê çareserkirin. Perwerde, desteka civakî ya ji mekanîzmaya dadwerîyê û başkirinên li girtîgehan tên ba hev, da sûcdarên ciwan ji nû ve bikevin nava civakê. Pratîkên baş ên li welatên pêşkeftî mînakên giring dide ku ev pêvajo çawa dikare bi bandor were birêvebirin. Têkoşîna li dijî sûc û rehabîlîtasyona ciwanan ne bi tenê kare dewletê ye, di heman demî de kare her ferdê civakê ye. Divê neyê ji bîr kirin ku her ciwanek bi piştgirî û rêbertîyeka rast dikare ji nû ve xwe bike nava civakê.