Lêkolînerên ji Zanîngeha Karolînaya Bakur a li Chapel Hillê bêyî ku proteînên xwezayî bi kar bînin karîn qerqodeyekê nerm ava bikin. Laboratora Freemanê qerqodeyek hilberandin ku şeklê xwe diguherîne û li derdora xwe reaksîyonê dide. Zanyaran ev yek bi karanîna teknolojiyek peptîd-DNA ya bernamekirî ya nû ya çêkir ku peptîd, blokên avakirina proteînan û maddeya genetîkî ji nû ve dîzayn dike ku bi wê teknolojiyê re xebitîn ji bo afirandina qerqodeyî rê vedike.
Qerqodeyê (tr: iskelet) ku ji hêla proteînên di hucreyê de têne çêkirin ji bo fonksiyona hucreyê giringiyek bingehîn e. Qerqode, berevajî îskeletê mezin ê di laşê mirovan, dihêle ku hucre hem ji hêla şeklê xwe ve hem jî ji hêla berteka xwe ya li hawirdora xwe ve nerm tev bigerin.
Zanyarên ku DNA bi vî rengî bername dikin, diyar dikin ku ji bilî afirandina hucreyên ku dê fonksiyonek taybetî pêk bînin, ew dikarin bersiva hucreyê ya li hember faktorên stresê yên derveyî jî baş bikin. Ronit Freeman, yek ji nivîskarên lêkolînê ku di kovara zanistî ya bi nirxanda Nature Chemistry de dibêje, “ADN bi gelemperî di qerqodeyî de xuya nake.”
Me rêzikên ADNyê ji nû ve bername kir ku wekî materyalek mîmarî ya ku peptîdê bi hev ve girêdide bixebite. Dema ku ev materyalê bernamekirî di nav dilopek avê de hate danîn, vê avanîyê şekil girt.
Cîhana Balkêş a Hucreyên Çêkirî
Têgihiştin û endezyariya tevliheviya pergalên biyolojîk di van salên dawî de pêşkeftinek mezin çêkiriye. Yek ji van pêşketinan jî pêşxistina hucreyên çêkirî ye. Hucreyên çêkirî wekî avahiyên sentetîk ên ku tevgera hucreyên xwezayî teqlîd dikin têne destnîşankirin. Ev avahî di gelek waran de, nemaze di warên wekî derman, jîngeh û pîşesaziyê de serîlêdanên potansiyel heye.
Taybetmendiyên Bingehîn ên Hucreyên Çêkirî
Hucreyên çêkirî wekî avahiyên sentetîk têne sêwirandin ku dikarin fonksiyonên bingehîn ên hucreyên zindî pêk bînin. Ew bi bingehîn dikarin xwedîyê van taybetmendiyên jêrîn bin:
- Metabolîzmaya Çêkirî: Hucreyên çêkirî dikarin reaksiyonên ku ji bo hilberîna enerjiyê û çalakiyên metabolîk hewce ne pêk bînin. Ev tê vê wateyê ku bi awayekî sentetîk çerxa enerjiyê ya ku şaneyên biyolojîkî ji bo jiyanê hewce ne, teqlîd dike.
- Şîyana Dabeşbûnê: Hin hucreyên çêkirî dikarin mîna hucreyên xwezayî parçe bibin. Ev taybetmendî şiyana pirbûn û mezinkirina nifûsa hucreyê peyda dike.
- Hestkirin û Bersiv: Hucreyên çêkirî dikarin guheztinên hawirdorê hîs bikin û bersivê bidin. Ev taybetmendiyek giring e di serîlêdanên cihêreng de, wekî çavdêriya qirêjiya jîngehê an pêşkeftina biyosensoran.
- Bernamekirin: Hucreyên çêkirî dikarin di asta genetîkî û molekulî de bêne bernambûn. Ev yek dihêle ku fonksiyonên taybetî yên ku ji bo pêkanîna karên taybetî hatine çêkirin entegre bikin.
Bernameyên Potansiyel ên Hucreyên Çêkirî
- Bernameyên Bijîşkî: Hucreyên çêkirî dikarin wekî pergalên radestkirina dermanan werin bikaranîn an jî wekî platformek ji bo pêşkeftina dermanên biyolojîkî bixebitin. Mînak, sêwirana hucreyên pispor ên ji bo dermankirina penceşêrê di qadê de pêşengiyek e.
- Bernameyên Jîngehê: Hucreyên çêkirî dikarin di sepanên hawirdorê de wekî çavdêrîkirina qirêjiya hawîrdorê an şikandina bermahiyên biyolojîk werin bikaranîn. Ev dikare alîkariya parastina jîngehên xwezayî bike û domdariya jîngehê zêde bike.
- Bernameyên Pîşesaziyê: Ji bo hilberîna hilberên biyosentetîk di pêvajoyên pîşesaziyê de hucreyên çêkirî têne bikaranîn. Ew potansiyel dikarin di hilberîna bioplastîk, biyofuel û materyalên din ên biyo-bingeh de rolek giring bilîzin.
Wekî encam hucreyên çêkirî ji bo têgihiştin û endezyariya tevliheviya pergalên biyolojîk rêyeke balkêş pêşkêş dikin. Ev avahî dikarin di gelek qadan de bi teqlîdkirina fonksiyonên hucreyên xwezayî re çareseriyên nûjen peyda bikin. Lêbelê, hucreyên çêkirî hewce ne ku ji perspektîfek ewlehî û exlaqî ve bi baldarî bêne birêvekirin. Ji ber vê yekê, giring e ku bala xwe bidin hem encamên zanistî û hem jî yên civakî yên lêkolînên din.