Reya verîn wextê lîsansê de min hewa verîn Milan Kundera wendibi. Ez xelet nêbo romanê ey yo verîn mi ‘‘Varoluşun Dayanılmaz Hafifiliği’’ wendibi. O wextî seba ke mi teknîkên romannuştoxîya Kunderayî nêzananî mi roman baş fehm nêkerdibi, ez nişebo dekewo dinyayê berhemî la ancî zî roman ez mest kerdibo. Dima ra mi romanê ey yo ‘‘Kimlik’’, ‘‘Yavaşlık’’ û bi kurmancî ‘‘Nezanîn’’ wendibi, mi yewna romanê ey wendibi nêno mi vîrî. Goreyê mi her romanê Milan Kunderayî şaheserêko bêhempa yo.
Çend roc verî mi Varoluşun Dayanılmaz Hafifliği reyna wendi. No wendişê de hem mi romanhîna zaf baş fehm kerdî hem zî ez bi xorînî dekewto dinyayê romanî. No nuşte, notanê no wendişî ra pê yeno.
Milan Kundera, berhemanê fikrî, felsefîk nusêno. Wendox bi berhemanê ey dekewno raywanîyêka fikrî û cipersyarkerîyî. Berhemê ey zaf sade yî la sey denklemanê matematîkî zî gelemşe û komplîke yî, nayê ra zaf zor, dej, rincanî danî wendoxî.
Mekanê romanê ey, hiş, aqilê karekteran o; yew sanîyeye fikrîyayişê merdim de mersela, fikrîyayişê çend sanîyeyê karekterêk deçinayî esto? Seka wazêno cewabê na persî bido ma. O wazêno dinyayê hîş, binhîş, hewn, rojhewn, teberhîş, fikrîyayiş, xeyalkerdiş binawno ma.
Wendişê romanî nawnêno kî ke Kundera ser her detayê romanê xo de bi tîtîzî bi rojan xebetîyayo. Seka ne cumleyêk ne zî çekuyêk zî bêluzimî romanê de çîn a. Kundera, romanê xo konteksta têgehan, mefhuman de nusêno, romanê xo ser o têgahan ra awan keno. Mersela romanê Varoluşun Dayanılmaz Hafifliği de romanê xo ser o “siviktî”, “giranî”, “ruh”, “beden” ra awan keno.
Kundera, vîstna verî mi va o romanê xo têgehan ser o awan keno la mîyanê têgehan de pêardiş û mûnitişêk virazêno; mîyanê înan cîpersyarkerdişan, analîzan keno, têkildarîyan û detayan de sirdarîya estbîyayiş eşkera keno kefekê kî akerde verdêno, kî mest û efsûndar keno.
Fokusê roman Texamulnêkerdişê Siviktîya Estbîyayişê de yew, dinyayê însanê modern, têkilîya însananê modern esta. Kundera, mîyanê dinyayê modern de hişê, binhîş, teberhîş, hewn, arzûyanê ferdî nawnêno ma. Eşq, zayendî, beden, ruh, siviktî, giranî problematîze keno. No romanî de Kundera, eşq û zayendî yewbînî ra cîya keno, merdim şino gelek kesan dir seks bikero la teyna şino eşiqêk kesêk bibo. Dîyîn, sey Prag, Paris, Cenevre, Amerika ma cuya bajaran esta û koçberî no bajaran de cîpersyar keno. Hîrîyîn, welatêk, dewletêk de komînîst de ciwîyayiş senîn o? Seka Kundera waşto, no romanê xo de cewabê na persî bido. Wehşet û serobinkerîya rejîmê komînizm eşkera keno. Çar, homosantirîzm rexne keno û dinyayêka post-humanîzm pêşkeş ma keno. Pancîne zî, seba heto tewr giring no yo ke, kich senî bîyo-kimyaya estbîyayiş û estbîyayiş xo senî ser o kich ra awan keno banderê ma keno.
Romanê de peywenda karekterê cenîyan de têkilîya cenî bi bedenê aye dir yeno problematîzekerdiş, no têkilîya pêrodayişkî û krîz kî nawnêno ma. Labêla karekterê camerdanê romanî de qe têkilîya înan bi bedenê înan dir nêno problematîzekerdiş. Mersela karektero sekereyê romanî Thomas o, qe têkilîya Thomas bi bedenê ey dir nêna kendiş, seka qe problemêk, pêrodayişêk Thomas bi bedenê ey dir çîn o. Oyî emrê xo de nêzdî 250 cenî dir seks kerdo, la qe nêdekewto sendroma pesayîşî bedenê ey ey rê îxrenc nêno, bêîqtîdarî nêciwîyêno…Heto bin ra zî Thomas semeda ke cuya xo de 250 cenî dir seks kerdo, bi na pratîkê xo gelek êrîşkarê wendoxê keno, seka wendoxê bivaco “Ez ciwîyayo ti nêciwîyayî” Merdim şiyêno sey kêmasî û qelsî no di hetan ra Kundera rexne bikero, romanê ey sey zayendperestê komelî pênase bikero.
Her berhemê Milan Kunderayî, wendişêko xorînêr û herayanêr heq keno. Çimkî romanê ey de seba dinya, ciwîyayiş,însan, xoza, gerdun, heywanan, nebatan û çîymîyî fikirî, hîsî, malzemeyo îdeal esto. Nayê ra gere ma nuştoxîya ey ra mirda xo sûd bigirî.